ΑΣ υποθέσουμε ότι επιτηρείς άγρυπνα την καρδιά σου. Τί παρατηρείς εκεί;
Πρώτα απ’ όλα θα έλεγα πως έχεις την ικανότητα εποπτείας της καρδιάς. Μέσα στο σκοτάδι δεν μπορεί κανείς να διακρίνει ούτ’ ένα μεγάλο αντικείμενο∙ μέσα στο φως, όμως, ακόμα και το πιο μικρό αντικείμενο τραβάει την προσοχή του. Όσο η ψυχή δεν στρέφεται στον Θεό, είναι σκοτεινή∙ όταν, όμως, στραφεί στον Θεό, τότε Εκείνος μπαίνει μέσα της και σαν ήλιος τη φωτίζει.
Πολέμησε τη φιληδονία σ’ όλες της τις εκφάνσεις και εκδηλώσεις της. Φιληδονία , με την ευρεία έννοια του όρου, είναι η τάση για αυτοϊκανοποίηση. Αυτή αποτελεί το άντρο όλων των παθών∙ τα δέχεται , τα περιθάλπει και τα δικαιώνει, δίνοντάς τους έτσι την ελευθερία να ενεργούν χωρίς αντίσταση. Αντίθετη στη φιληδονία είναι η αυταπάρνηση. Αυταπάρνηση έχει ο άνθρωπος που επιθυμεί όχι να ευχαριστεί τον εαυτό του, αλλά να ευαρεστεί τον Θεό. Και πώς ευαρεστείται ο Θεός; Με την τήρηση των εντολών Του, που εκφράζουν το άγιο θέλημά Του, με την υποταγή δηλαδή στο νόμο Του, που σώζει, όχι με την υποταγή στα πάθη, που καταστρέφουν την ψυχή.
Εσύ, λοιπόν, έβαλες σκοπό να ευαρεστήσεις τον Θεό δίχως να χαρίζεσαι στον εαυτό σου. Έτσι έδιωξες από την ψυχή σου το σκοτάδι. Το πνεύμα σου φωτίστηκε. Και αν διατηρήσεις σταθερά τη μνήμη του Θεού, ο πνευματικός ήλιος θα σε καταυγάσει. Τότε πια κανένα πάθος δεν θα σε πλησιάζει χωρίς να το αντιλαμβάνεσαι.
Πιστεύω πως έχεις προετοιμαστεί κατάλληλα για την αντιμετώπιση των παθών. Όταν ετοιμαζόσουνα για την Εξομολόγηση και εξέταζες τον εαυτό σου, διαπιστώνοντας τα σφάλματα που είχες διαπράξει στο παρελθόν, καθόριζες παράλληλα και το πώς θα ζήσεις στο μέλλον, τί δηλαδή οφείλεις να κάνεις και τι ν’ αποφεύγεις. Τα πάθη, που είναι πάντα ενάντια σ’ ό,τι οφείλεις να κάνεις, πρέπει να τ’ αποφεύγεις. Ενώ , λ.χ. οφείλεις να είσαι ταπεινή, το πάθος σε γεμίζει υπερηφάνεια και έπαρση∙ ενώ οφείλεις να είσαι μειλίχια, το πάθος σε κάνει ν’ ανάβεις από οργή και θυμό∙ ενώ οφείλεις να χαίρεσαι για την ευτυχία των συνανθρώπων σου, το πάθος σου εμπνέει το φθόνο ∙ ενώ οφείλεις να συγχωρείς όσους σε βλάπτουν, το πάθος σε παρακινεί στην εκδίκηση. Κοντολογίς, κάθε εμπαθές συναίσθημα και κάθε εμπαθής ενέργεια εναντιώνονται στο σωστό και το δίκαιο. Εσύ αυτοδεσμεύθηκες να κάνεις μόνο το σωστό και απαρνήθηκες το άδικο, δηλαδή ό,τι έχει σχέση με τα πάθη. Θα έλεγα ότι και μόνο μ’ αυτή την αμετάκλητη αυτοδέσμευση είσαι πια σε θέση να προσέχεις άγρυπνα τον εαυτό σου και να διακρίνεις κάθε πάθος που θα επιχειρήσει να σε κυριέψει.
Η επαγρύπνησή σου μπορεί ν’ αποδειχθεί ατελέσφορη σε μια μονάχα περίπτωση: Όταν ένα πάθος δεν σε πλησιάσει με το αληθινό του πρόσωπο, αλλά με προσωπείο αγαθό. Τότε θα ξεγελαστείς και θα νομίσεις ότι δεν είναι πάθος. Όλοι παραδεχόμαστε , π.χ., πως ο θυμός είναι πάθος και τον αναγνωρίζουμε πώς εκδηλώνεται. Συχνά, ωστόσο, εμφανίζεται ωραιοποιημένος, σαν “δίκαιη αγανάκτηση”. Με όμοιο τρόπο μεταμφιέζονται όλα τα πάθη, για να παρουσιάζονται σαν εύλογα και δικαιολογημένα. Έτσι μπορούν να σε εξαπατήσουν εύκολα. Φυλάξου! Πρέπει ν’ απαρνηθείς καθετί το εμπαθές, ακόμα και το πιο ασήμαντο, ακόμα και το πιο ανεπαίσθητο.
Θ’ αναρωτιέσαι βέβαια, τί μπορείς να κάνεις, αφού ένα πάθος μπορεί να μεταμφιέζεται με τόση ευκολία. Πρώτον, αν έχεις στραφεί στον Θεό μ’ όλη σου την καρδιά και έχεις παραδώσει σ’ Εκείνον τον εαυτό σου ολοκληρωτικά, ο Πανάγαθος δεν θα σ’ αφήσει ποτέ ν’ απατηθείς. Ο άγγελός Του, ο ακοίμητος φύλακάς σου, θα σε προειδοποιεί μυστικά για κάθε κίνδυνο. Φτάνει ν’ ακούς , όταν η φωνή του μέσα σου σου αποκαλύπτει ότι κάτι είναι άτοπο, ανάρμοστο, εφάμαρτο. Δεύτερον, τώρα που άρχισες τον αγώνα εναντίον των παθών, θ’ αρχίσεις ν’ αποκτάς και μια πνευματική πείρα. Τί είναι αυτή η πείρα; Η ικανότητα άμεσης διακρίσεως του καλού από το κακό, του σωστού από το σφαλερό, του θεάρεστου από το δαιμονικό, της αρετής από το πάθος. Αν δεν κάνεις την παραμικρή υποχώρηση στα πάθη, πολύ σύντομα θα γίνεις πλούσια σε πνευματική πείρα. Ο απόστολος Παύλος αναφέρει κάπου πως οι ώριμοι χριστιανοί με τη συνεχή χρήση έχουν εξασκήσει τα αισθητήριά τους, για να μπορούν να διακρίνουν το καλό από το κακό ( Εβρ. 5:14 ) . Αυτό ακριβώς είναι που διαμορφώνεται τώρα μέσα σου. Όπως η γεύση ξεχωρίζει το γλυκό από το πικρό, έτσι και η καρδιά, διδαγμένη από την αίσθησή της, θα σου λέει τί είναι καλό και τί κακό.
Θα μου πεις, βέβαια, ότι, όσο κι αν ασκηθείς, τα πάθη θα συνεχίσουν να επιδιώκουν την άλωση της ψυχής και του σώματός σου. Έτσι είναι. Εσύ, όμως, μην αφήνεις κανένα πάθος, που σου επιτίθεται φανερά, να σε κυριέψει. Σ’ αυτό να είσαι ανυποχώρητη. Αν κάποιο πάθος τρυπώσει μέσα σου στα κλεφτά, χωρίς να το αντιληφθείς, ο Θεός δεν θα σου καταλογίσει ευθύνη. Και σ’ αυτές τις περιπτώσεις, πάντως, πρέπει να μετανοείς ενώπιον του Κυρίου. Συνάμα πρέπει να εξετάζεις πώς το πάθος κατόρθωσε να σε ξεγελάσει και να σε κυριέψει, ώστε να παίρνεις τα κατάλληλα προφυλακτικά μέτρα για το μέλλον. Έτσι, με τον καιρό, θα μάθεις πώς ν’ αντιμετωπίζεις τα πάθη.
Θα σου προτείνω, ωστόσο, μια μέθοδο, μια πολύ απλή μέθοδο, που αν την εφαρμόσεις με συνέπεια και προσοχή, θα σε βοηθήσει ν’ αντιλαμβάνεσαι έγκαιρα κάθε πάθος και να το διώχνεις, πριν προλάβει να σε κυριέψει. Να τί έχεις να κάνεις: Θα παρατηρήσεις προσεκτικά τον εαυτό σου και θα διαπιστώσεις – είναι πολύ εύκολο- προς τα πού κλίνουν οι σκέψεις και τα συναισθήματά σου. Κλίνουν προς την ευαρέστηση του Θεού ή προς τη φιληδονία; Ξέρεις ότι το σωστό είναι να αντιτίθεσαι στη φιληδονία. Κάποιος γέροντας είπε στον υποτακτικό του: “Πρόσεξε μη δεχθείς εκείνον τον προδότη!”. “Ποιόν προδότη;”, ρώτησε ο υποτακτικός. “Τη φιληδονία”, αποκρίθηκε ο γέροντας. Η φιληδονία ευθύνεται για όλα τα πνευματικά μας προβλήματα. Η φιληδονία ανοίγει την πόρτα της ψυχής μας στον εχθρό. Αν , λοιπόν, την πολεμήσεις με σταθερή αποφασιστικότητα , πολύ δύσκολα θα σε κυριέψει οποιοδήποτε πάθος. Σου εύχομαι και σε προτρέπω μ’ όλη μου την καρδιά: Ποτέ μη δεχθείς τον κακόβουλό αυτό προδότη.
Δεν αμφιβάλλω πως εύκολα θα φυλάξεις τον εαυτό σου, αν δεν ραθυμήσεις, δεν χαλαρώσεις την προσοχή σου και δεν μειώσεις το ζήλο σου. Να θυμάσαι τα δικά σου λόγια: “Θέλω να κρατήσω τον εαυτό μου στο επίπεδο της πραγματικής ανθρώπινης αξίας”.
Ο Κύριος να σ’ ευλογεί!
«Από το βιβλίο: «ΟΣΙΟΥ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΥ
Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
γράμματα σε μια ψυχή»
ΕΚΔΟΣΗ ΤΕΤΑΡΤΗ
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΙΙΚΗΣ 2000
.jpg)
Ομιλία του μοναχού Νίκωνα Νεοσκητιώτη στον ιερό ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ναούσης που έγινε μετά τον εσπερινό του Σαββάτου 20 Απριλίου 2013.
