Ορθοδοξία κι ελληνισμός στη Σικελία και Κάτω Ιταλία *

Ορθοδοξία κι ελληνισμός στη Σικελία και Κάτω Ιταλία *

του π. Αθανασίου Γιουσμά

Ένα προσκύνημά μας στη Μεγάλη Ελλάδα, στα τέλη του περασμένου Αυγούστου, μας έπεισε πως η Κάτω Ιταλία και η Σικελία, έστω κι αν πέρασαν τόσοι αιώνες, ακόμη μέχρι σήμερα αναπνέουν ελληνικά! Κι όχι μόνο αυτό, αλλά κι εγώ κι οι υπόλοιποι εκδρομείς – από την ενορία του Αγίου Θεράποντα Μυτιλήνης – διαπιστώσαμε και κάτι άλλο χιλιοειπωμένο, πως κι η Ορθοδοξία δεν πεθαίνει, πως κι από τη στάχτη κι από τα ερείπια μπορεί να αναστηθεί, αν αυτό το θελήσει ο Θεός κι αν λίγοι, αλλά ικανοί, το αποφασίσουν και συνεργαστούν μαζί Του. Ας βάλλω όμως στη σειρά τις σκέψεις μου.

Όλοι, φίλοι μου αναγνώστες, λίγο-πολύ έχουμε ακούσει για τις αποικίες των αρχαίων Ελλήνων στη Νότιο Ιταλία και τη Σικελία. Πόλεις, όπως η Ελέα, ο Τάρας, η Σύβαρις, ο Κρότων, οι Επιζεφύριοι Λοκροί, το Ρήγιον, η Μεσσήνη, η Κατάνη και κυρίως οι Συρακούσες είναι πολύ γνωστές σε αυτούς που μελετούν την αρχαία ιστορία. Πνευματικά αναστήματα του ύψους ενός Αισχύλου, ενός Ηροδότου κι ενός Πυθαγόρα άφησαν την τελευταία τους πνοή στην Μεγάλη Ελλάδα. Φιλόσοφοι, όπως ο Εμπεδοκλής από τον Ακράγαντα κι ο Παρμενίδης από την Ελέα, προκαλούν και σήμερα δέος. Ένας μεγάλος ποιητής μας, ο Πίνδαρος, γνώρισε καλά την προστασία του τυράννου των Συρακουσών. Ο Αθηναίος φιλόσοφος Πλάτων ταξίδεψε τρεις φορές στην ίδια πόλη, για να πραγματώσει τα πολιτικά του δράματα… Ο Ελληνισμός γνωρίζουμε πολύ καλά πως και σ’ αυτήν την περιοχή της Δύσης είχε πριν από αιώνες ριζώσει. Το μαρτυρούν ως σήμερα στον επισκέπτη οι θαυμάσιοι αρχαιολογικοί χώροι με τα σύνολα των ελληνικών ναών και τα καλώς διατηρημένα θέατρα. Το διακηρύττουν τα πάμπολλα ελληνικά εκθέματα στα Μουσεία εκείνης της περιοχής, με τα ωραιότατα αρχαία αγγεία και τα αριστουργήματα της γλυπτικής των προγόνων μας και το καυχώνται  στα ελληνόφωνα χωριά του Σαλέντο και της Καλαβρίας.

Όμως στην Κάτω Ιταλία και τη Σικελία, ήδη από τον πρώτο μετά Χριστό αιώνα, πληροφορούμαστε πως είχε ριζώσει και ο Χριστιανισμός! Στο βιβλίο της Καινής Διαθήκης, Πράξεις των Αποστόλων, διαβάζουμε πως ο Απόστολος των Εθνών, Παύλος, παρέμεινε στις Συρακούσες επί τρεις ημέρες (28, 12). Ο ξεναγός μας δεν παρέλειψε να μας υποδείξει το χώρο, όπου κήρυξε, καθώς επισκεφθήκαμε τις εντυπωσιακές κατακόμβες της πόλης. Στην περιοχή αυτή στάλθηκε από τον Απόστολο Πέτρο ο Άγιος Μαρκιανός ως πρώτος επίσκοπος Συρακουσών. Στη Μεγάλη Ελλάδα μαρτυρούν οι πηγές πως έζησαν κι έδρασαν μάρτυρες, όπως η Αγία Αγάθη και η Αγία Λουκία, οσιακές μορφές, όπως ο Όσιος Ηλίας ο Σπηλαιώτης, ο Όσιος Φιλάρετος, ο Όσιος Νείλος, ο Όσιος Ιωάννης ο Θεριστής και τόσοι άλλοι… Επισκεφθήκαμε τους τόπους της άσκησής τους και τους τάφους τους. Κι όλα αυτά ως τις αρχές  του 11ου αιώνα, γιατί αργότερα ο Πάπας με τους Νορμανδούς προσπάθησαν βίαια να εκλατινίσουν το λαό αυτής της περιοχής και τα κατάφεραν… Ναοί γκρεμίστηκαν ή μεταποιήθηκαν και ορθόδοξα μοναστήρια έσβησαν.

Σήμερα, στην Κάτω Ιταλία και στη Σικελία ξαναγεννιέται η Ορθοδοξία, με τις ευλογίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου και τις άοκνες προσπάθειες λιγοστών ρασοφόρων, όπως του π. Νείλου (Καλαβριανός ορθόδοξος κληρικός) και του π. Κοσμά (Ηπειρώτης, λόγιος μοναχός). Αναστηλώνουν μοναστήρια, προσφέρουν την αναίμακτη Θεία Λατρεία σε διάφορες περιοχές, συμμαζεύοντας γύρω από την Αγία Τράπεζα τους Έλληνες φοιτητές και τους ορθόδοξους μετανάστες της περιοχής, Ρώσους, Βούλγαρους και Ρουμάνους. Τρέχουν και προσπαθούν, ώστε μελετημένα και μεθοδικά, χωρίς εγωισμούς, μικρότητες και ακρότητες να σπείρουν την Αλήθεια του Ευαγγελίου χωρίς τις καινοτομίες του Πάπα. Κι ο κόσμος με όρεξη στρέφεται στα φιλοκαλικά κείμενα που τους τα προσφέρουν μεταφρασμένα στα Ιταλικά. Αναζητούν την Αλήθεια και την επικοινωνία με το Θεό, μακριά από τα ψυχρά αγάλματα και τους άχρωμους ναούς των προγόνων τους. Είναι πανθομολογούμενο το γεγονός πως ολοένα κι αυξάνεται το ενδιαφέρον των Ιταλών για την ορθόδοξη πνευματικότητα και ζωή. Κι αυτήν την επιθυμία τους, αυτή την όρεξη της καρδιάς τους μια χούφτα, στην κυριολεξία, ορθόδοξοι ρασοφόροι φτωχικά κι απλά, καρδιακά και θυσιαστικά έρχονται να τους την καλύψουν… Ευτυχώς που ανάμεσα σε μας τους αραχνιασμένους ορθοδόξους υπάρχουν κι αυτοί οι «παλαβοί» που όρισαν ως στόχο της ζωής τους να ξαναριζώσουν την Ορθοδοξία και την ελληνική λειτουργική μας γλώσσα στις καρδιές και στα χώματα της Μεγάλης Ελλάδας.

----------------

* Εφημερίδα Εμπρός, 7 Σεπτεμβρίου 2005