Η καφεμαντεία υπό το φως της Ορθοδόξου Παραδόσεως

Η ΚΑΦΕΜΑΝΤΕΙΑ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ
ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ

τοῦ Πρωτοπρ. Μιχαήλ Κωνσταντινίδη
Ἐντεταλμένου τῆς Ι.Μ. Ζιχνῶν καί Νευροκοπίου

Μικρή Εἰσαγωγή
Στήν ἐποχή μας, δυστυχῶς, πολλοί ἄνθρωποι, ἀνενημέρωτοι καί ἀνυποψίαστοι, ὠθούμενοι κυρίως, ἀπό διάφορες ἀρνητικές καταστάσεις πού δημιουργοῦνται στή ζωή τους, καταφεύγουν γιά τήν λύση τῶν προβλημάτων καί τῶν ἀδιεξόδων τους σέ ἄτομα πού αὐτοπροβάλλονται ὡς «σωτῆρες» καί «Μεσσίες», ὡς ἄνθρωποι μέ ἰδιαίτερα «χαρίσματα» καί δυνατότητες, ὡς πρόσωπα «ἱκανά» νά προσφέρουν ψυχοσωματική ἰσορροπία στόν σύγχρονο ἄνθρωπο. «Ὁ πόνος καί ἡ ἀρρώστια, ἡ ἐπιθυμία γιά τήν πρόβλεψη τοῦ μέλλοντος, ἡ ἀνασφάλεια καί τό ἄγχος, ἡ περιέργεια καί ἡ μανία ἐκδικήσεως» 1 καί κυρίως ἡ ἀποξένωση ἀπό τήν ἀσκητική καί μυστηριακή ζωή τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι οἱ πιό συνηθισμένες αἰτίες πού μποροῦν νά ὁδηγήσουν, τόν εὐάλωτο στίς δαιμονικές μεθοδεῖες ἄνθρωπο, στόν σκοτεινό κόσμο τῆς μαγείας καί τῆς μαντείας, μέ τίς ποικίλες μορφές καί ἐκδηλώσεις τους.

Μέ καλά μεθοδευμένες τεχνικές, μέ προκάλυψη πολλές φορές «χριστιανικοῦ» – «ἐκκλησιαστικοῦ» χαρακτήρα, μᾶγοι καί μάντεις, πνευματιστές καί μέντιουμ, γητευτές καί γόητες, οἰωνοσκόποι καί ἀστρολόγοι, ὁδηγοῦν τούς δυστυχεῖς πού καταφεύγουν στίς ὑπηρεσίες τους σέ ἄρνηση τῆς προσωπικῆς τους ταυτότητας, καθιστώντας τους ἐξαρτημένα καί ἄβουλα ὄντα πού, ἀντί νά λύσουν τά προβλήματά τους, καταλήγουν σέ σύγχυση καί ἀδιέξοδο, σέ μαρασμό καί κατάθλιψη, σέ ψυχοσωματική καί οἰκονομική ἐξουθένωση.

Ἕνα εἶδος μαντικῆς τέχνης, εὑρέως διαδεδομένο στήν ἐποχή μας, εἶναι ἡ καφεμαντεία, ἡ ὁποία εὔστοχα ἔχει χαρακτηρισθεῖ, ἀπό σύγχρονο ὀρθόδοξο ἐρευνητή τοῦ ἀποκρυφιστικοῦ χώρου, ὡς «ψυχοναρκωτικό τοῦ μαλακοῦ Ἀποκρυφισμοῦ, πού μπορεῖ νά ἀποβεῖ ἰδιαίτερα ἐπικίνδυνο ὁδηγώντας σέ δαιμονική ἐπιρροή καί ψυχική ἐξάρτηση τούς καταφεύγοντας σέ αὐτό χριστιανούς2».

Ἡ ἐκτεταμένη πιά στο διαδίκτυο καί σέ δημόσιους -πολυσύχναστους χώρους (καφετέριες, καφενεία, ζαχαροπλαστεῖα, νεανικά «στέκια»), φανερή ἐνασχόληση μέ τήν καφεμαντεία καί ἡ μεγάλη ἓλξη πού ἀσκεῖ ἡ μαντική αὐτή τέχνη σέ νέους κυρίως καί μορφωμένους ἀνθρώπους, μᾶς δίνει τό ἐρέθισμα νά μελετήσουμε αὐτό τό φαινόμενο, στά περιορισμένα πλαίσια αὐτοῦ τοῦ ἄρθρου καί νά τό θέσουμε ὑπό τό φῶς τῆς ὀρθοδόξου ἐμπειρίας καί ζωῆς.

Ἱστορία τῆς καφεμαντείας

Ἀπό σχετικές ἀναφορές σέ διαδικτυακές ἰστοσελίδες ἀλλά καί τηλεοπτικές ἐκπομπές πληροφορούμαστε ὅτι ἡ ἱστορική προέλευση τῆς καφεμαντείας χάνεται στά βάθη τῶν αἰώνων. Ἂλλες ἀποδίδουν τήν ἀρχή της στίς ἀρχαιοελληνικές σπονδές μέ νερό καί κρασί καί τούς ποικίλους σχηματισμούς τους3 και ἄλλες ἐντοπίζουν τίς ρίζες της στήν ἀρχαία κινεζική τέχνη τῆς τεϊομαντείας4. Ἰσχυρή εἶναι ἡ ἐκδοχή ὅτι οἱ πρῶτοι πού ἐπιδόθηκαν στήν καφεμαντεία – διαβάζοντας τά κατακάθια τοῦ καφέ – ἦταν οἱ Ἂραβες 5, στούς ὁποίους, ἡ καλλιέργεια τοῦ καφέ ἔφτασε ἀπό τήν Αἰθιοπία κατά τόν 14ον ή 15ον αἰώνα6. Μέ τό πέρασμα τῶν χρόνων, ὁ καφές γίνεται τό πιό δημοφιλές ρόφημα ὄχι μόνο τῶν πληθυσμῶν τῆς ἀραβικῆς χερσονήσου ἀλλά καί τῶν ὁμοθρήσκων γειτόνων τους, τῶν Ὀθωμανῶν Τούρκων, οἱ ὁποῖοι, μέ τήν σειρά τους, γίνονται ἀφορμή νά ἐπικρατήσει ἡ ἐκτεταμένη χρήση τοῦ καφέ στήν Εὐρώπη κατά τόν 16ο καί 17ο αἰώνα7 καί νά καθιερωθεῖ ὡς μία κεντρική συνήθεια τῆς μεσαίας εὐρωπαϊκῆς τάξης.

Τό μεγάλο αὐτό κῦμα τῆς διάδοσης τοῦ καφέ ἔφερε μαζί του καί τά παράπλευρα ἐπαγγέλματα8. Ἔτσι, οί πρῶτες μάντισσες (cup-women) τοῦ φλιτζανιοῦ τοῦ καφέ, ἐμφανίζονται σέ Γαλλία καί Γερμανία, ἡ τέχνη τῆς καφεμαντείας διαδίδεται ταχύτατα καί γίνεται λαοφιλής σέ Ἀγγλία καί Οὐγγαρία, οἱ «ἀναζητητές τῆς σοφίας» καί τῆς γνώσεως τοῦ μέλλοντος καταφεύγουν «γιά συμβουλές σέ αὐτές τίς γυναῖκες – προ- φήτισσες πού κουβαλοῦν μαζί τους μιά μικρή τσάντα μέ ψημένους κόκκους καφέ», ἐνῷ σέ ἔντυπα φυλλάδια πού ἐκδίδονται λίγες δεκαετίες μετά, ἀρχές τοῦ 18ου αἰώνα, σέ Λονδίνο, Λειψία, Οὐγγαρία, ἡ «τέχνη τοῦ διαβάσματος τοῦ φλιτζανιοῦ τοῦ καφέ» (The art of reading coffee cups) παρουσιάζεται καί προβάλλεται εἴτε μέ θετικό τρόπο9 εἴτε σκωπτικά10.

Στόν κυρίως Ἑλλαδικό χῶρο, σύμφωνα μέ τόν λαογράφο Τάσο Ἀθανασόπουλο, «ἡ καθημερινή χρήση τοῦ καφέ ἦλθε ἀπό τά παράλια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας μέ τούς πρόσφυγες καί γι’ αὐτό οἱ Σμυρνιές θεωροῦνται οἱ καλύτερες καφετζοῦδες» 11. Ἔτσι, εἴτε σάν μία ἀνάλαφρη ἐνασχόληση, εἴτε σέ πιό σοβαρά ἐπαγγελματικά πλαίσια, τό «διάβασμα» τοῦ καφέ, ὡς μαντική συμβουλευτική και καθοδήγηση, διαδόθηκε γρήγορα σέ ὅλη τήν ἑλληνική ἐπικράτεια καί διείσδυσε πολύ εὔκολα στήν καθημερινότητα τοῦ σύγχρονου Ἓλληνα, ὥστε νά θεωρεῖται «ἀναπόσπαστο κομμάτι τῆς ἑλληνικῆς παράδοσης»12.

Ἡ τεχνική τῆς καφεμαντείας καί οἱ
εἰδικές προϋποθέσεις – ἱκανότητες

Ἡ τέχνη τῆς καφεμαντείας, σύμφωνα μέ σχετικές ἱστοσελίδες και ἐγχειρίδια, ἀπαιτεῖ εἰδική τελετουργική προετοιμασία. Τό φιλικό και ἤρεμο περιβάλλον καί ἡ καλλιέργεια αἰσθήματος ἐμπιστοσύνης στήν εἰδική τῆς παρέας ἤ τήν ἐπαγγελματία καφεμάντισσα, τό ψήσιμο τοῦ καφέ «σέcσιγανή φωτιά» καί ἡ ἀργή κατανάλωσή του, ἡ τριπλῆ περιστροφή τοῦ φλιτζανιοῦ γιά νά ἁπλωθοῦν τά κατακάθια τοῦ καφέ στά τοιχώματά του, τό ἀναποδογύρισμα τοῦ φλιτζανιοῦ καί τό στέγνωμα τοῦ καφέ στά τοιχώματα τοῦ φλιτζανιοῦ13, ἀποτελοῦν ἀπαραίτητα στάδια τόσο γιά τήν ἐνεργοποίηση του μαντικοῦ «χαρίσματος» τῆς καφετζοῦς ὅσο καί γιά τήν δημιουργία ὑποβλητικῆς ἀτμόσφαιρας πού θά ὑποβοηθήσει στό εὔστοχο «διάβασμα» τῶν σχηματισμῶν καί τήν «ἀντικειμενική» ἑρμηνεία τους. Αὐτό πού χρήζει ἰδιαίτερης προσοχῆς καί μᾶς παραπέμπει στό χῶρο τῆς «θετικῆς σκέψης», εἶναι ἡ προτροπή καί ἡ σύσταση πρός τούς ἐνδιαφερομένους, εἴτε πρόκειται γιά ἐπίδοξους «διαβαστές» τοῦ καφέ εἴτε γιά πελάτες, νά εἶναι συγκεντρωμένοι στό τελετουργικό τῆς προετοιμασίας τοῦ καφέ καί νά «μελετοῦν» - νά σκέφτονται συγκεντρωμένοι στόν ἑαυτό τους - τά θέματα, τά προβλήματα καί τίς λύσεις πού θέλουν νά τούς δείξει ὁ καφές. Ἔτσι, διαβάζουμε σέ σχετικό δημοσίευμα: «Ὅταν φτιάχνουμε τόν καφέ πρέπει νά εἴμαστε συγκεντρωμένοι σ’ αὐτόν. Νά «μελετᾶμε», νά σκεφτόμαστε δηλαδή, αὐτά πού θέλουμε νά μᾶς δείξει ὁ καφές. Νά τόν πίνουμε μέ τήν ἴδια τελετουργία... Σκεφτόμαστε καί μελετᾶμε πρόσωπα καί καταστάσεις πού μᾶς ἐνδιαφέρουν... Ἡ προσωπική μας αὔρα διαχέεται στό φλιτζάνι καί βοηθάει στό φανέρωμα τῶν μελλούμενων. Σκεφτόμαστε θετικά... Πιστεύουμε σ’ αὐτό πού κάνουμε... Ὅταν τελειώσει ὁ καφές δέν τόν πίνουμε μέχρι νά μείνει ὁ τζελβές (κατακάθι) τελείως στεγνός. Πρέπει νά ἔχει λίγο ὑγρό καφέ γιά νά μπορέσουμε νά γυρίσουμε τό φλιτζάνι. Μέ κυκλικές κινήσεις γυρίζουμε τό φλιτζάνι ἔτσι ὥστε νά καλυφθεῖ ὁλόκληρο καί νά μήν μείνει καθόλου σκοῦρο στό κάτω μέρος. Μετά γυρίζουμε τό φλιτζάνι ἀνάποδα πάνω σέ ἀπορροφητικό χαρτί, τό σταυρώνουμε(!) καί τό ἀφήνου- με νά στεγνώσει τουλάχιστον 5 λεπτά. Ὅσο ασχολούμαστε μέ τή διαδικασία τοῦ φλιτζανιοῦ ἡ σκέψη μας εἶναι συγκεντρωμένη σ’ αὐτά πού περιμένουμε...»

Συνεχίζεται...

1. Ἀρχιμ. Νικολάου Ι. Πρωτόπαπα, «Ἐκκλησία καί Μάγια», Ἐκδόσεις Ἀποστολική Διακονία, σελ. 5.
2. π. Ἀρσένιος Βλιαγκόφτης, «Ἀστρολογία, Καφεμαντεία, Ὀνειρομαντεία στό Φῶς τῆς Ὀρθοδοξίας», Εἰσήγηση στήν Γ ́ Ἀντιαιρετική Ἡμερίδα, τοῦ Ἀντιαιρετικοῦ Γραφείου τῆς Ἱ.Μ. Ζιχνῶν και Νευροκοπίου, 6/05/2019.

3.http://impschool.gr/erga-emeres16-17/images/etos16-17/gymnasio/a_gym/a3/istori/9.pdf.Βλ.ἐπίσης,https://astrologikes-provlepseis.gr/news/i-texni-tis-kafemanteias/.
4. https://www.mixanitouxronou.gr/na-sou-po-ton-kafe-anichtochromo-flitzani-efcharista-nea-polles-fouskales-tha-paris-lefta-ta-mistika-tis-kafemantias-ke-i-sigchrones-
mantisses-giati-i-smirnies-theorountan-i-kaliteres-kaf/.
Βλ.ἐπίσης, https://www.youtube.com/watch?v=M57IlSbkzA8
και https://www.athensmagazine.gr/article/athens-guide/bestofathens/52023-kafes-kai-kafemanteia-h-istoria-enos-polytimoy-mystikoy-apo-ta-bathh-twn-aiwnwn-photos.
5.https://www.athensmagazine.gr, ὅπ.π. Βλ. ἐπίσης,
https://www.mixanitouxronou.gr/i-apolasustiki-istoria-tou-kafe/.
6. Ἐγκυκλοπαίδεια, Πάπυρος Larousse Britannica,τ.28, σελ. 179, λῆμμα καφεόδεντρο. Ἐκδ. Πάπυρος. Βλ. καί https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%86%
CE%AD%CF%82 καί https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%86%CE%AD%CF%82. Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι σέ σύγχρονη ἔκδοση σχετικά μέ τήν ἐκμάθηση τῆς τέχνης τῆς καφεμαντείας, προβάλλεται ὡς πατέρας τοῦ μαντικοῦ αὐτοῦ εἴδους ὁ διάσημος ἀποκρυφιστής τοῦ 16ου αἰώνα, Ἀγρίππας τοῦ Νεττεσχαϊμ, βλ. «Πρακτικά ἁπλᾶ Μαθήματα, Καφεμαντείας – Χαρτομαντείας, Πῶς νά λέτε τόν καφέ καί νά ρίχνετε τά χαρτιά. ΑΠΛΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ γιά ὅλους». Ἐκδοτικός Οἶκος Δαμιανός, σελ. 8. Περισσότερα στοιχεῖα γιά τόν Ἀγρίππα τοῦ Νεττεσχαϊμ μπορεῖ νά ἁλιεύσει κανείς ἀπό τήν σχετική ἀναφορά τοῦ π. Ἀντωνίου Ἀλεβιζόπουλου, στό βιβλίοτου, Ὁ Ἀποκρυφισμός στό Φῶς τῆς Ὀρθοδοξίας, Νεοαποκρυφισμός, Τεύχη 11ον-15ον, Ἀθήνα 1996, σσ. 187-192.
7. https://www.athensmagazine.gr/, ὅπ.π.
8. http://www.ps-magazine.com/your-fortune-in-a-cup-
the-ancient-art-of-reading-coffee-cups/.
9. Ὅ.π.
10. Βλ. Round About Our Coal-Fire, London, 1731, p. 22-23: “We have a sort of Mother Witch . . which are the Coffee and Tea Throwers to tell People’s fortunes...”.
11. https://www.mixanitouxronou.gr/, ὅπ.π.

12.https://www.koupaki.gr/%CF%85%CF%80%CE%B7
%CF%81%CE%B5%CF%83%CE%AF%CE%B5%CF%82/%C
E%BA%CE%B1%CF%86%CE%B5%CE%BC%CE%B1%CE%
BD%CF%84%CE%B5%CE%AF%CE%B1/.
13. https://www.mixanitouxronou.gr, ὅπ.π

14. https://www.tanea.gr/2010/01/24/greece/internetikes-
kafetzoydes-kai-online-ksematiastres

https://www.impantokratoros.gr