Η Αγία Παρασκευή μέσα από το Απολυτίκιό της

Σοφία Μπεκρῆ, φιλόλογος-θεολόγος

Ἡ Ἁγία Παρασκευὴ μέσα ἀπὸ τὸ Ἀπολυτίκιό της

Γνωστός, στοὺς περισσοτέρους, ὁ βίος τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς καὶ θαυμαστὴ ἡ πολιτεία της. Ἐνήθλησε στερρῶς καὶ κέρδισε ἐπαξίως τὸν στέφανο τῆς θείας δόξης, αὐτὸν ποὺ ἀποδίδει ὁ Κύριος σ’ ὅλους ὅσοι ἀγωνίστηκαν «τὸν ἀγῶνα τὸν καλόν» καὶ ὁλοκλήρωσαν μὲ ἐπιτυχία τὴν πορεία των (Τιμ. Β’, δ’ 5-8).

Ἔτσι, λοιπόν, ὁ ὑμνογράφος, τοῦ ὁποίου τὸ ὄνομα δὲν γνωρίζομε, ἐμπνεόμενος ἀπὸ τὸ παράδειγμα τῆς Ἁγίας, συνέθεσε τὸ Ἀπολυτίκιό της, πλούσιο σὲ ἔκφραση καὶ βαθὺ σὲ θεολογικὸ περιεχόμενο. Ἀξίζει, θεωροῦμε, νὰ τὸ προσεγγίσωμε καὶ νὰ προσπαθήσωμε νὰ τὸ κατανοήσωμε, δεδομένου ὅτι πρόκειται, κατὰ κοινὴ ὁμολογία, γιὰ ἕνα ἀπὸ τὰ δυσκολώτερα Ἀπολυτίκια. Ὅσο περισσότερο, ὅμως, ἐμβαθύνει κανεὶς στὴν ὑπέροχη γλῶσσα του καὶ διεισδύει στὰ πυκνά του νοήματα, τόσο μεγαλύτερη ὠφέλεια ἀποκομίζει καὶ ὁ ἴδιος καὶ ἔτσι ὁδηγεῖται καλύτερα στὴν μίμηση τοῦ Ἁγίου, ποὺ ὀφείλει νὰ εἶναι ὁ τελικὸς στόχος κάθε πιστοῦ Χριστιανοῦ.

Παραθέτομε, στὴν συνέχεια, τὸ Ἀπολυτίκιο, τοποθετώντας τὰ κόμματα ὄχι μὲ βάση τὶς παύσεις, κατὰ τὸ ψάλσιμο, ἀλλὰ μὲ βάση τὸ νόημα. Νὰ διευκρινίσωμε, ἐπίσης, ὅτι ἡ ἀπόπειρά μας στοχεύει ὄχι στὴν πιστὴ ἀπόδοση, ἀλλὰ στὴν ἑρμηνευτικὴ προσέγγιση τοῦ Ἀπολυτικίου, γιὰ τὴν ὁποία λάβαμε φυσικὰ ὑπ’ ὄψιν καὶ ἀντίστοιχες ἑρμηνευτικὲς προσπάθειες.

 

«Τὴν σπουδήν σου τῇ κλήσει κατάλληλον ἐργασαμένη, φερώνυμε,

τὴν ὁμώνυμόν σου πίστιν εἰς κατοικίαν κεκλήρωσαι, Παρασκευὴ ἀθληφόρε·

ὅθεν προχέεις ἰάματα καὶ πρεσβεύεις ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.»

 

Κατὰ τὸν ὑμνογράφο, ἡ Παρασκευή, ποὺ τὸ ὄνομά της σημαίνει προετοιμασία, δὲν ἔκανε τίποτε ἄλλο στὴν ἐπίγεια ζωή της ἀπὸ τὸ νὰ προετοιμάζῃ τὸν ἑαυτό της γιὰ τὴν οὐράνια Βασιλεία.

Λέει, λοιπόν, ὅτι ἡ Ἁγία ἐργάστηκε μὲ ζῆλο («σπουδή») ἀντάξιο τοῦ ὀνόματός της («τῇ κλήσει κατάλληλον»), ὅπως δηλώνει καὶ ἡ κλητικὴ προσφώνηση -«φερώνυμε» -, ποὺ χρησιμοποιεῖται ἀντὶ τοῦ ὀνόματός της! Εἶναι φανερὸ ὅτι ὁ ὑμνογράφος χειρίζεται τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα μὲ τρόπο κατάλληλο, μὲ τοὺς συνδυασμοὺς λέξεων καὶ μὲ τὴν εὐελιξία ποὺ τοῦ προσφέρει ἡ δομή της, ὥστε νὰ ἀποδώσῃ τὰ ἀντίστοιχα θεολογικὰ νοήματα.

Ὁ δεύτερος στίχος, σύμφωνα μὲ τὴν παραπάνω διάταξη τοῦ τροπαρίου, εἶναι καὶ ὁ πλέον δύσκολος. Κατὰ λέξη, ἔχεις κληρονομήσει ὡς αἰώνια κατοικία τὴν ὁμώνυμή σου πίστη («τὴν ὁμώνυμόν σου πίστιν εἰς κατοικίαν κεκλήρωσαι»). Τί σημαίνει, ὅμως, «ὁμώνυμος πίστις»; Ἡ ἴδια δηλαδὴ καὶ ἡ πίστη της ἔχουν τὸ ἴδιο ὄνομα (!) καὶ χάρη στὴν πίστη της ὡδηγήθηκε στὴν οὐράνια κατοικία. Μὲ ἕνα λόγο, ἡ πίστη τῆς Ἁγίας λειτούργησε προπαρασκευαστικὰ γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς οὐρανίου βασιλείας. Ὁ λόγος τοῦ ὑμνογράφου, στὸ σημεῖο αὐτό, εἶναι ἀπολύτως θεολογικός, καθ’ ὅτι, πράγματι, ὁ Χριστιανός, μὲ τὸν διὰ τῆς πίστεως ἀγῶνα του, ἐπιζητεῖ ὄχι «τὴν μένουσαν», τὴν ἐπίγεια, ἀλλὰ τὴν «μέλλουσαν πόλιν» (Ἑβρ., ιγ’ 14), τὴν αἰώνια!

Ἑπομένως, οἱ λέξεις συνδέονται μὲ τέτοιο τρόπο (π.χ. Παρασκευή-προετοιμασία – ὁμώνυμος πίστις - κατοικία), ὥστε μέσα ἀπὸ τὴν ἐννοιολογική των σχέση νὰ ὑποστηρίζουν τὸν κεντρικὸ συλλογισμὸ τοῦ ὑμνογράφου ὅτι ἡ Παρασκευὴ ἔκανε μὲ τὸν ἐπίγειο βίο της μιὰ συνεχῆ προπαρασκευὴ γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς πολυπόθητης οὐρανίου κατοικίας, τὴν ὁποία ἔλαβε, τελικά, ἀπὸ τὸν Θεὸ ὡς δῶρο γιὰ τὴν ἀκλόνητη πίστη της.

Εἶναι πραγματικὰ ἀξιοθαύμαστος ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖον ἡ ἐλληνικὴ γλῶσσα, ὁ Ἕλλην λόγος, διακονεῖ τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ, στὴν ὑπηρεσία τοῦ ὁποίου τέθηκε, ἐξ ἄλλου, πρὸς δόξα Θεοῦ, ἀπὸ τοὺς θεοφόρους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ ἀπὸ τοὺς ἐπίσης θεοφώτιστους ὑμνογράφους μας!

Στὴν συνέχεια, ἡ Παρασκευὴ καλεῖται «ἀθλοφόρος ἢ ἀθληφόρος». Ὅπως ὁ ἀθλητὴς ἀγωνίζεται καὶ κερδίζει τὸ ἐπίγειο βραβεῖο («ἆθλον»), ἔτσι καὶ οἱ ἀγωνιστὲς Ἅγιοι ἐλάμβαναν μὲ τὴν ἄθληση, καὶ μάλιστα μὲ τὸ μαρτύριό των, τὸ οὐράνιο βραβεῖο.

Τέλος, τὸ «ὅθεν» δηλώνει συμπέρασμα: Κατὰ συνέπεια, χαρίζεις πλουσιοπάροχα σὲ ἐμᾶς («προχέεις») τὶς ἰάσεις σου καὶ πρεσβεύεις γιὰ τὴν σωτηρία τῶν ψυχῶν μας. Ἀξίζει νὰ παρατηρήσωμε, στὸ σημεῖο αὐτό, τόσο τὴν χρήση τῆς ὁριστικῆς ἐγκλίσεως, ποὺ δηλώνει βεβαιότητα, ὅσο καὶ τὴν χρήση τοῦ ἐνεστωτικοῦ χρόνου, ποὺ δηλώνει διάρκεια στὸ παρόν - μέλλον, γεγονὸς ποὺ φανερώνει τὴν σταθερὴ πεποίθηση τοῦ ὑμνογράφου ὅτι ἡ Ἁγία θὰ προσφέρῃ «νῦν καὶ ἀεί» τὶς θαυματουργικές της θεραπεῖες καὶ θὰ ἀναπέμπῃ τὶς σωτήριες πρεσβεῖες της ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

Καθίσταται, ἑπομένως, φανερό, μέσα ἀπὸ τὴν μελέτη καὶ τὴν ἀπόπειρα ἑρμηνείας τοῦ τροπαρίου αὐτοῦ, ὅτι ἀξίζει νὰ μελετᾶμε τοὺς πνευματικούς μας θησαυροὺς καὶ νὰ ἐμβαθύνωμε στὰ νοήματά των, μὲ ὄχημα τὴν ὑπέροχη ἑλληνική μας γλῶσσα ποὺ εἴθε νὰ τὴν καλλιεργοῦμε πάντοτε ἐπαξίως.

Πρὸς τοῦτο, ἂς προσευχώμαστε ἐνθέρμως στὴν Ἁγία τοῦ Θεοῦ, Παρασκευή, διὰ πρεσβειῶν της, νὰ φωτίζῃ καὶ ἐμᾶς, τοὺς τελοῦντας τὴν ἁγία της μνήμη, νὰ διακονοῦμε μὲ πίστη καὶ συνέπεια τὸν λόγο Του, πρὸ πάντων δὲ νὰ γινώμαστε ἐνεργούμενα τῆς χάριτός Του πρὸς δόξα Θεοῦ καὶ ἐπ’ ὠφελείᾳ τῆς δικῆς μας καὶ πάντων τῶν ἀνθρώπων σωτηρίας! Γένοιτο!

Πηγή: https://www.impantokratoros.gr